Groningen experimenteert met een eerste basisinkomen: een voorwaardenvrij inkomen van de staat voor alle (volwassen) Nederlanders. Het is daar tenslotte dat de eerste Nederlander, Frans Kerver, een jaar lang een basisinkomen van duizend euro per maand ontvangt. Hij krijgt dit geld overigens niet van de gemeente, maar via crowdfunding.
Het basisinkomen wordt als oplossing gezien voor verschillende problemen. Zo zou het niet langer nodig zijn om ambtenaren in te zetten voor reïntegratie en fraude-inspectie. Ook zou de armoedeval vervallen: wie nu wil werken vanuit de bijstand verliest bijstand en toeslagen. Het basisinkomen wordt niet gekort als je gaat werken - dus is er ook geen verlies van (basis)inkomen. Verder zou het vervallen van de controles die bij de bijstand en de toeslagen horen, bevrijdend werken. Zo gaf Frans Kerver eerder aan dat met het basisinkomen mensen zich weer meer gaan richten op andere zaken naast geld verdienen, dingen die ze leuk vinden.
Maar wat kost een basisinkomen? Volgens voorstander Rutger Bregman zo’n €194 miljard. Hiervoor ging Bregman uit van 960 euro per maand (de armoedegrens volgens CBS). Bij een meer bescheiden 760 euro vanaf 21 jaar, nog altijd op netto €30 miljard extra uitgaven. De reeds meegenomen besparing op ambtenaren (enkele miljarden) valt bij dergelijke bedragen in het niet.
Om een basisinkomen mogelijk te maken moet de belasting dus flink omhoog. De armoedeval vervalt omdat werkelozen niet langer inkomen hoeven in te leveren bij het aannemen van werk. Maar in plaats daarvan worden alle Nederlanders geconfronteerd met veel hogere belastingen op werken. Zouden Nederlanders meer of minder gaan werken bij hogere belastingen? Logica (en het CPB) zeggen het laatste.
En dan... het bevrijdende karakter van gratis geld voor iedereen. Het bevrijdende karakter van werk moet niet onderschat worden. Werk kan, naast het broodnodige eigen inkomen, veel bieden: een professionele omgeving om talenten te ontwikkelen, een bijdrage aan een bedrijf en aan de samenleving. Werk is per definitie sociaal (je kan je arbeid of product niet aan jezelf verkopen) en gaat sociaal isolement tegen.
Waarom dan een basisinkomen invoeren dat werken juist ontmoedigt? En: al die mensen die werken, doen dit dus niet alleen voor zichzelf maar brengen daarmee ook geld in het laatje voor de staat. Waarmee zaken als defensie, onderwijs en… de bijstand betaald wordt.
In plaats van werken te ontmoedigen met het basisinkomen, kan beter het opstarten van een onderneming vanuit de bijstand aantrekkelijker en eenvoudiger worden gemaakt. Groningen kent nu een collegevoorstel voor zo’n experiment. Zo worden ervaren ondernemers gekoppeld aan starters en krijgen dezen ondersteuning bij boekhouden, belastingaangifte, een marketingplan of marktonderzoek.
Gedurende de pilot mag de bijstandsgerechtigde inkomsten verwerven. En, voor de VVD belangrijk: blijkt een ondernemingsplan verliesgevend, dan is deelname aan het experiment niet mogelijk en is de onderneming eenmaal levensvatbaar, dan stopt de bijstand (het is tenslotte geen basisinkomen).
Laten wij hopen dat dit experiment binnen een jaar tientallen zelfstandige ondernemers oplevert. En laten wij volgend jaar met hen een week lang vieren hoe zij, net als miljoenen andere Nederlanders, een Eigen Inkomen hebben.
Gratis geld bestaat niet; een betere bijstand wel
